By Sunil Kumar
मोक्षस्य पदं तीव्रं विमोहनिकरं चिरं नः।
प्रवृत्तिं त्यक्त्वा निवृत्तिं विज्ञानं स्वात्मदर्शनम्॥
आत्मानुभूतिरानन्दः परं विश्राममोक्षयोः।
यस्य प्राप्तौ न विच्छेदः न तृष्णा न च जन्मनि॥
ब्रह्मणि स्थितिरानन्दे शान्तिर्ज्ञाने च पारम्।
मुक्तस्य नित्यमुच्छेदे सर्वदा परमं पदम्॥
सर्वभूतान्तरात्मा तु मोक्षः स्वतन्त्रजीवनम्।
संसारबन्धनात्मकं परं पदं निरीक्षते॥
योगिनो योगमुक्तिं च ज्ञानिनो ज्ञाननिर्मलाम्।
मोक्षं वेदान्तविज्ञानः स्वयं विज्ञेयमात्मनि॥
अविद्यामोक्षविद्या च जीवन्मुक्तिरनुग्रहः।
स्वात्मदर्शनयोगेन भवति ब्रह्मसंस्कृतिः॥
तत्त्वज्ञानेन मोक्षस्य विश्रामो न च भावितः।
तेन जीवः स्वतन्त्रस्तु ब्रह्मण्यात्मनि निष्ठितः॥
निजात्मानुभूतिर्मोक्षः परमानन्दसंयुतः।
स्वात्मदर्शनयोगेन संसारविनिवृत्तिमान्॥
जीवानां पावनं मोक्षं वेदान्ते सर्वसंशयः।
स्वात्मनिष्ठज्ञानस्यैव रहस्यं सद्गुरुं नुमः॥
This Sanskrit poem in Anushtup Chanda explores the concept of Moksha, liberation or spiritual emancipation. It highlights the attainment of self-realization, supreme bliss, and ultimate freedom from the cycle of birth and death. The poem emphasizes that in the state of Brahman, there exists eternal peace, transcendental knowledge, and the highest state of consciousness.
Moksha is regarded as the supreme goal in Indic religions, where the self-realized soul experiences the divine within and perceives the oneness of all beings. The poem also highlights the importance of spiritual practices such as yoga, self-inquiry, and the knowledge of Vedanta in attaining Moksha. It emphasizes that through the dispelling of ignorance and the acquisition of true knowledge, one can break free from the bondage of worldly existence and abide in the eternal bliss of the Self. The poem acknowledges the role of the Guru in imparting the sacred knowledge and guiding the seekers towards the realization of Moksha.
